De Tweede Wereldoorlog
Het begin van de Tweede Wereldoorlog

Op 1 september 1939 viel Duitsland Polen binnen. Aanleiding was een door Duitsland uitgelokt grensconflict. Twee dagen later verklaarden Engeland en Frankrijk de oorlog aan Duitsland. Voorlopig bleef de oorlog echter beperkt tot Polen. In een paar weken tijd werd een groot deel van het land onder de voet gelopen door de Duitse en Russische legers (zoals door Hitler en Stalin was afgesproken).

In het voorjaar van 1940 raakte ook de rest van Europa betrokken bij de oorlog. In twee maanden tijd veroverden de Duitsers achtereenvolgens Denemarken, Noorwegen, Nederland en Belgie. Niemand bleek opgewassen tegen de moderne manier van oorlogvoeren van de Duitsers waarbij tanks en luchtmacht (denk aan het bombardement van Rotterdam) een belangrijke rol speelden. Begin juni trokken de Duitse troepen richting Frankrijk. Anders dan tijdens de Eerste Wereldoorlog was het een geslaagd offensief en op 15 juni werd Parijs zonder veel verzet ingenomen. De Engelse legers die de Franse bondgenoot te hulp waren geschoten, moesten vluchten. Een week later werd een wapenstilstand getekend tussen Duitsland en Frankrijk. Het grootste deel van het land werd bezet door de Wehrmacht en in het zuiden kreeg de door de Duitsers gecontroleerde Vichy-regering onder generaal Pactain haar zetel.

Het enige land in West-Europa dat de Duitse overheersing nu nog kon voorkomen was Groot-Brittannie, waar Winston Churchill leider van het oorlogskabinet was geworden. Hitler probeerde Engeland tijdens de Battle of Britain door eindeloze luchtaanvallen op de knieën te krijgen. Talloze Engelse steden werden zwaar gebombardeerd - de industriestad Coventry werd nagenoeg geheel met de grond gelijk gemaakt - maar de Engelsen hielden stand.

De Verenigde Staten bleven vooralsnog buiten de oorlog. Wel zegden zij financiele en materiele steun toe aan Engeland. In augustus 1941 stelden de Engelse premier Churchill en de Amerikaanse president Roosevelt gezamenlijk het Atlantisch Handvest op waarin zij hun plannen voor een toekomst zonder onderdrukking en oorlog vastlegden.

Operatie Barbarossa

In de zomer van 1941 opende Duitsland de aanval op de Sovjet-Unie (operatie Barbarossa). Het niet-aanvalsverdrag met de Sovjet-Unie uit 1939 was voor Hitler slechts van belang geweest om een tweefronten-oorlog te voorkomen. Nu Duitsland het grootste gedeelte van West-Europa onder controle had, achtte hij de tijd rijp om zijn Lebensraum-politiek in praktijk te brengen. Ondanks grote veroveringen van het Duitse leger in de zomers van 1941 en 1942 werd operatie Barbarossa uiteindelijk geen succes. De grootste vijand van de Duitser werd de genadeloze Russische winter. De Duitse troepen waren niet goed genoeg voorbereid op de extreme omstandigheden. Ook keerde de Russische en Poolse bevolking zich massaal tegen de bezetters, mede door het buitengewoon wrede het Duitse leger. Duizenden burgers zijn vermoord op verdenking van het bieden van tegenstand. Ook waren er eenheden van de SS actief die systematisch joden opspoorden en vermoordden.

In februari 1943 werd de beslissende slag om Stalingrad door de Russen gewonnen. Vanaf dat moment werden de Duitsers aan het oostfront steeds verder teruggedrongen.

Pearl Harbor - keerpunt in de oorlog

Op 7 december 1941 raakte Amerika betrokken in de oorlog. Japan, bondgenoot van Duitsland, vernietigde de Amerikaanse vloot bij Pearl Harbor met een verrassingsaanval van de luchtmacht. Amerika verklaarde hierop de oorlog aan Japan en aan Duitsland (Hitler had gelijk na Pearl Harbor al de oorlog verklaard aan de VS). De gecombineerde krachten van de Verenigde Staten, Engeland en de Sovjet-Unie zouden uiteindelijk te veel blijken voor Duitsland en zijn bondgenoten.

De geallieerden boekten hun eerste overwinningen in Noord-Afrika. De Duitse legers werden in de slag bij El Alamein verslagen. In 1943 waren zij uit heel Noord-Afrika verdreven. In datzelfde jaar begonnen de geallieerden een offensief in Italie. De Sovjet-Unie had bij Amerika en Engeland erop aangedrongen dat zij een nieuw front zouden beginnen om het oostfront te ontlasten. Churchill wilde dit front in Italie hebben zodat de westerse geallieerden konden doorstoten naar Midden-Europa. Hij hoopte daardoor de Russische opmars richting het westen binnen de perken te kunnen houden. Als de Russen te ver in Europa zouden doorstoten dan zou de invloed van de Sovjet-Unie in Europa naar Churchills mening veel te groot worden. Het offensief in Italie was echter niet bijzonder succesvol. Vooral in de bergachtige gebieden verliep de strijd moeizaam.

Operation Overlord - D-Day

Toen de Amerikaanse oorlogsmachine in Europa eenmaal goed op gang was gekomen, werd een grote invasie in Frankrijk voorbereid. Deze operatie Overlord vond op 6 juni 1944 (D-day) plaats. Na een gigantisch bombardement op de bunkers aan de Franse kust lukte het de geallieerden ondanks zware verliezen de Duitse verdedigingslinies te doorbreken. Meer dan twee miljoen soldaten werden aan land gezet. De beslissende fase van de oorlog was aangebroken. Het verzet van de Duitsers was echter taaier dan verwacht. De nazi's dachten niet aan overgave en in de winter van 1944/45 begonnen ze zelfs nog een offensief in de Ardennen.

De overmacht van de geallieerden was echter te groot en op 7-8 mei 1945 capituleerden de Duitsers. Vijf dagen eerder hadden de Russische troepen Berlijn ingenomen. Hitler had toen al samen met zijn geliefde Eva Braun zelfmoord gepleegd (30 april).

Na vijf jaar 'totale' oorlog kon de balans opgemaakt worden. Een groot deel van Europa lag compleet in puin en miljoenen mensen waren omgekomen. Ook werd nu bekend wat de omvang van de gruwelen in de concentratiekampen was geweest.

De jodenvervolging

Op 20 januari 1942 werd tijdens de beruchte Wannsee-conferentie besloten om de "Endlangsung der Judenfrage" op grote schaal aan te pakken. De nazi's vonden dat de joden verwijderd moesten worden uit de samenleving. Adolf Eichmann kreeg de opdracht om de vernietiging van de joden te organiseren. Vanuit alle bezette landen in Europa en vanuit Duitsland zelf werden joden getransporteerd naar zogenaamde vernietigingskampen. Daar werden ze in gaskamers vermoord of eerst nog als slaven aan het werk gezet. In het beruchte vernietigingskamp Auschwitz zijn op dergelijke wijze meer dan 1 miljoen joden vermoord.

Voordat in 1942 tot de systematische vernietiging van de joden werd besloten waren al tallozen van hen het slachtoffer geworden van de nazi-terreur. Al in 1933 werd het eerste concentratiekamp ingericht voor vijanden van het nazi-regime - communisten, sociaal-democraten etc. Vanaf 1934 werden daar ook joden, zigeuners, geestelijk gehandicapten en homosexuelen in opgesloten. De omstandigheden in deze concentratiekampen waren bijzonder slecht. De gevangenen moesten ontzettend hard werken en kregen veel te weinig te eten. Velen van hen bezweken dan ook aan honger en vermoeidheid.

Naar schatting zijn tussen de 5 en 6 miljoen joden vermoord door de nazi's.

WO2

WorldWar